«Η όμορφη Γκριζέλντα» της βραβευμένης Αργεντίνας συγγραφέα και εικονογράφου Isol (μεγάλο βραβείo Astrid Lindgren) είναι ένα ασυνήθιστο, αντισυμβατικό, πολυεπίπεδο παραμύθι που αποδομεί παιχνιδιάρικα τα στερεότυπα των κλασικών ιστοριών αγάπης, ενώ ταυτόχρονα σχολιάζει καυστικά τον ναρκισσισμό που συναντάμε καθημερινά γύρω μας. Τα σχέδιά της συνομιλούν με το απλό, μα υπαινικτικό κείμενο και ενισχύουν την αφήγηση, προσδίδοντας χιούμορ και συναισθήματα στην κάθε σελίδα.

Σημειωτέον ότι το βιβλίο γράφτηκε το 2010, πριν από την απόλυτη επέλαση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και την έξαρση του παθολογικού ναρκισσισμού που αυτή προκάλεσε και βρίσκεται στο αποκορύφωμά της σήμερα. Η Isol αποδεικνύεται, μεταξύ άλλων, ιδιαίτερα οξυδερκής. Το βιβλίο έφεραν στην Ελλάδα οι Εκδόσεις Πατάκη, σε απόδοση της Κατερίνας Κρις, προσωπικής φίλης της δημιουργού.

Με τη χαρακτηριστική της εικονογραφική προσέγγιση και το έξυπνο χιούμορ της, η Isol δημιουργεί ένα έργο ειρωνικό, προκλητικό και απόλυτα γοητευτικό – δεν μπορώ να εντοπίσω κάτι, επιτρέψτε μου τον όρο, παρόμοιο στη λογοτεχνία για παιδιά. Η Γκριζέλντα ήταν ένα (ιδιαίτερα ευχάριστο) πρωτότυπο χτύπημα, που μπορεί να σε βγάλει νοκάουτ για λίγο, προκειμένου να επαναπροσδιορίσεις τον εαυτό σου και τους γύρω σου, εξετάζοντας εκ νέου εξεζητημένες συμπεριφορές ως κοινωνικός παρατηρητής.

Και μετά σε ισιώνει! Είναι εντυπωσιακό το πώς η δημιουργός χτίζει μια τρομακτική ιστορία χωρίς να τρομάζει τα παιδιά. Κάτι τόσο dark (με το οποίο πιθανότατα όλοι έχουμε έρθει ή θα έρθουμε σε επαφή) σερβίρεται με έναν κωμικό μανδύα, ώστε τα παιδιά να μπορέσουν να το μεταβολίσουν μάλλον με ευχαρίστηση παρά με φόβο!

Η ιστορία ακολουθεί μια μεσαιωνική πριγκίπισσα τόσο κλισεδιάρικα όμορφη, που προκαλεί κυριολεκτικά την απώλεια του κεφαλιού των ανδρών, πριγκίπων και ιπποτών, που τη διεκδικούν για σύντροφο ζωής. (Στα ισπανικά, η έκφραση «pierdo la cabeza» σημαίνει κυριολεκτικά «χάνω το κεφάλι μου», μα μεταφορικά «χάνω το μυαλό μου με κάποιον», είναι κομπλιμέντο. Εδώ αναγκαστικά χάνεται η απόλυτη σύνδεση που κάνουν στο μυαλό τους τα ισπανόφωνα παιδιά, αλλά νομίζω πως αυτό ελάχιστα επηρεάζει την ανάγνωση – αν έγραφε ελληνικά η ISOL, θα χρειαζόταν να… ξεμυαλίσει τους άντρες και τότε θα είχαμε σπλατεριά. Τώρα όλα είναι ελεγχόμενα.)

Η Γκριζέλντα αποδεικνύεται αμείλικτη: Διασκεδάζει και συλλέγει τις ανδρικές κεφαλές ως τρόπαια, ενώ αντιμετωπίζει τον εαυτό της ως μοιραία γυναίκα, ακολουθώντας όλες τις (στρεβλές) κοινωνικές επιταγές που όριζαν κάποτε (και δυστυχώς ακόμα ορίζουν σε κάποιο βαθμό) τη θηλυκότητα. Αυτοθαυμάζεται μπροστά σε έναν (κλασικό, παραμυθιακό) καθρέφτη και, τυφλωμένη από την αυταρέσκειά της, δεν καταλαβαίνει πως έχει μεταβληθεί σε φόβητρο για τους γύρω της.

Ίσως όχι τόσο η φυσική της ομορφιά, αλλά η φυσική της απρέπεια απέναντι στον Άλλο, ιδιαίτερα αν είναι αρσενικός, την οδηγεί σε πλήρη απομόνωση. Ως κάθε νάρκισσος που σέβεται τον εαυτό του, η Γκριζέλντα παρερμηνεύει και αποδίδει σε υποτιθέμενη ζήλια τη στάση που πλέον κρατούν όλοι: μένουν μακριά της. Δεν αργεί να καταλήξει να χαζεύει ολομόναχη τις ασώματες κεφαλές που κρέμονται επί τοίχου. Ακόμα και το πριγκιπικό σκυλάκι της μοιάζει να την αποφεύγει.

Στην απελπισία της, καθώς δεν αντέχει δίχως θαυμαστές, καταφέρνει να βγει ραντεβού με έναν θεόστραβο πρίγκιπα, τόσο μύωπα που το κεφάλι του αντέχει λιγάκι κοντά της – τόσο όσο να προλάβει να σπείρει μέσα της τον καρπό του, πριν πέσει και αυτό με κρότο στο πάτωμα.

Η Γκριζέλντα χαϊδεύει την κοιλιά της, γνωρίζοντας ότι μια τόσο όμορφη μαμά δεν γίνεται παρά να γεννήσει μια πεντάμορφη κόρη. Το μωρό έρχεται με φόρα στο παραμύθι για να φέρει τη μεγάλη ανατροπή!

Το ύφος ισορροπεί ανάμεσα στο ανάλαφρο και το βαθιά υπαρξιακό, ώστε το βιβλίο να απευθύνεται σε αναγνώστες διαφορετικών ηλικιών και επιπέδων. Εκτός από την ψυχαγωγική ανάγνωση, «Η όμορφη Γκριζέλντα» προσφέρει πολλή τροφή για σκέψη. Σίγουρα θα το πρότεινα για παιδιά από 4 ετών, απλώς θα έλεγα να το διαβάσετε πρώτα εσείς, ώστε να έχετε κάποιες απαντήσεις για όσα πιθανόν θα σας ρωτήσουν διαβάζοντας, έστω και σε πρώτο επίπεδο, το παραμύθι.

Με καυστική ειρωνεία και χωρίς κανένα ταμπού, η Isol σχολιάζει την κοινωνική εμμονή με την ομορφιά και τα πρότυπα που συχνά επιβάλλονται στις γυναίκες. Παράλληλα, αγγίζει θέματα όπως η αποδοχή του εαυτού μας, η αυθεντικότητα, ο σεβασμός και η μετριοφροσύνη – τα υγιή κομμάτια του ναρκισσισμού που ενισχύουν τα υγιή κομμάτια του Εγώ.

Φυσικά, κάνει σαφή αναφορά και στον ναρκισσισμό ως διαταραχή προσωπικότητας και στη μητέρα-νάρκισσο, που αντιλαμβάνεται αμέσως το παιδί ως προέκταση του εαυτού της και στερείται συναισθηματικής νοημοσύνης. Το τέλος μένει ανοιχτό. Μπορεί να διαβαστεί με δύο τρόπους, έναν αισιόδοξο και έναν απαισιόδοξο για την Γκριζέλντα, μα σε κάθε περίπτωση δίνει φτερά στο παιδί της και σε κάθε παιδί που, άθελά του, μεγαλώνει σε μια τέτοια συνθήκη.