«Αυτό είναι το τρομερό προνόμιο της γενιάς μας και του λαού μου, κανείς ποτέ δεν μπόρεσε καλύτερα από μας να συλλάβει την αγιάτρευτη φύση της αδικίας, που εξαπλώνεται σαν μολυσματική αρρώστια».
Η «Ανακωχή», που αποτελεί τη συνέχεια του «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος» (1947), πρωτοεκδόθηκε το 1963 και από πολλούς θεωρείται το αριστούργημα του Πρίμο Λέβι. Αυτό το βιβλίο, ημερολόγιο του ταξιδιού του προς την ελευθερία μετά τον εγκλεισμό του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς ΙΙΙ, είναι μια σπαρακτική αυτοβιογραφική κατάθεση, με στοιχεία πικρής σάτιρας παρά το τραγικό του θέμα. Πρόκειται για την εποποιία μιας ανθρωπότητας που προσπαθεί να αναγεννηθεί έχοντας φτάσει στα όρια της φρίκης και της δυστυχίας.
Ο Λέβι γράφει την περιπέτεια της επιστροφής του στην Ιταλία, μετά την εκκένωση του Άουσβιτς λόγω της προέλασης των σοβιετικών στρατευμάτων, τον Ιανουάριο του 1945. Στοιβαγμένος μαζί με χιλιάδες άλλους σε βαγόνια εμπορικών τρένων, διέσχισε τα ερείπια της απελευθερωμένης πια Ευρώπης και, μέσω της Ρωσίας, της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας και της Αυστρίας, έφτασε, πολλούς μήνες μετά, στο Τορίνο. Μια πολυδαίδαλη διαδρομή, με πολύ διαφορετικούς ανθρώπους, που ήταν επίσης θύματα του ίδιου πολέμου. Το τρίχρονο, ανώνυμο και άφωνο, παιδί που γεννήθηκε στο Άουσβιτς, ο γελαστός Έλληνας που αγόραζε και πουλούσε τα πάντα, ο Μαυριτανός της Βερόνα, που μάζευε κουρέλια και σκουπίδια για την παράλυτη κόρη του που ήλπιζε να ξαναδεί, ο γοητευτικός τσαρλατάνος Τσέζαρε, που ήξερε να τους ξεγελάει όλους, είναι όλοι άνθρωποι που ξεπηδούν από τα υπόγεια της εποχής και παρουσιάζονται με κατανόηση και ανθρωπιά από τον Λέβι.
«Η Ανακωχή, το βιβλίο της παλιννόστησης, η Οδύσσεια της Ευρώπης ανάμεσα στον πόλεμο και στην ειρήνη… μια πολυτάραχη, πολύχρωμη ιστορία μιας άνοιξης ελευθερίας, στην οποία δεν ελπίζουμε πια».
Ίταλο Καλβίνο
